Samorealizacja i Równość Biocentryczna
"Świat, jak twierdzi się, został stworzony dla człowieka. Założenie to nie znajduje zupełnie potwierdzenia w faktach. Istnieje bardzo liczna grupa ludzi, którzy doznają bolesnego zdziwienia, ilekroć odkryją we wszechświecie - dziele Boga coś żywego lub martwego, czego nie można zjeść ani wykorzystać dla własnych celów... Nie zadawalając się opanowaniem całej Ziemi, domagają się jeszcze niebios, jak gdyby i to nieuchwytne imperium było stworzone tylko dla tych, którzy jakoby jako jedyni posiadają coś na kształt duszy... Być może Natura stwarza zwierzęta i rośliny przede wszystkim po to, aby uszczęśliwić każde z nich, a nie stwarza wszystkiego dla szczęścia jednego gatunku. Dlaczego wiec człowiek miałby się uważać za coś więcej niż nieskończenie maleńką czasteczkę wchodzącą w skład wielkiego dzieła stworzenia ?... Wszechświat pozbawiony obecności człowieka byłby niepełny; ale byłby również niepełny bez najmniejszego mikroskopijnego stworzonka, które żyje poza zasięgiem naszych zarozumiałych oczu i naszej wiedzy".
John Muir
Termin ekologia głęboka po raz pierwszy pojawił się w artykule Arne Naessa w 1973 r., "The Shallow and the Deep, Long-Range Ecology Movement". Noess opisał w nim głębokie, duchowo głębsze podejście do Natury, z jakim można się spotkać w pracach Aldo Leopalda i Rachel Carson. Noess zauważa, że takie właśnie głębsze podejście wynika z większej wrażliwości i otwartości człowieka na siebie samego i otaczające go inne formy życia. Istotą ekologii głebokiej jest nieustanne stawianie dociekliwych pytań o ludzkie życie, społeczeństwo i Naturę, tak jak czyni to zachodnia, sokratejska u źródła, tradycja filozoficzna.
Ekologia głęboka wykracza poza ograniczone, wyrywkowe i powierzchowne podejście do problemów środowiska, próbując stworzyć wyczerpującą, spójną filozoficzną, a zarazem religijną wizję świata. Ekologia głęboka opiera się na intuicji oraz poznawaniu samego siebie i Natury, które współ tworzą świadomość ekologiczną. Nasz stosunek do polityki w ogóle oraz do polityki państwowej wynika w sposób naturalny z tej świadomości. W jednej z naszych książek omawiamy tradycje grup alternatywnych jako przykład wspólnot najbardziej sprzyjających zarówno kształtowaniu świadomości ekologicznej, jak i zadawaniu podstawowych pytań o wartości i etykę.
W większości są to odwieczne pytania filozoficzne i religijne, które nurtowały ludzi od początku świata. Co to znaczy być niepowtarzalną jednostką ludzką ? W jaki sposób indywidualna jaźń może zachować, a nawet pogłębić swoją niepowtarzalność, skoro stanowi ona równocześnie nieodłączny element całego systemu, w którym nie istnieją ostre podziały pomiędzy mną a innymi ? Ekologiczne podejście, w głębszym sensie, prowadzi do tego, co Theodore Roszak nazywa "przebudzeniem całości" większych niż suma ich części. W wymiarze duchowym jest to praktyka kontemplacyjna i terapeutyczna.
John Muir
Termin ekologia głęboka po raz pierwszy pojawił się w artykule Arne Naessa w 1973 r., "The Shallow and the Deep, Long-Range Ecology Movement". Noess opisał w nim głębokie, duchowo głębsze podejście do Natury, z jakim można się spotkać w pracach Aldo Leopalda i Rachel Carson. Noess zauważa, że takie właśnie głębsze podejście wynika z większej wrażliwości i otwartości człowieka na siebie samego i otaczające go inne formy życia. Istotą ekologii głebokiej jest nieustanne stawianie dociekliwych pytań o ludzkie życie, społeczeństwo i Naturę, tak jak czyni to zachodnia, sokratejska u źródła, tradycja filozoficzna.
Ekologia głęboka wykracza poza ograniczone, wyrywkowe i powierzchowne podejście do problemów środowiska, próbując stworzyć wyczerpującą, spójną filozoficzną, a zarazem religijną wizję świata. Ekologia głęboka opiera się na intuicji oraz poznawaniu samego siebie i Natury, które współ tworzą świadomość ekologiczną. Nasz stosunek do polityki w ogóle oraz do polityki państwowej wynika w sposób naturalny z tej świadomości. W jednej z naszych książek omawiamy tradycje grup alternatywnych jako przykład wspólnot najbardziej sprzyjających zarówno kształtowaniu świadomości ekologicznej, jak i zadawaniu podstawowych pytań o wartości i etykę.
W większości są to odwieczne pytania filozoficzne i religijne, które nurtowały ludzi od początku świata. Co to znaczy być niepowtarzalną jednostką ludzką ? W jaki sposób indywidualna jaźń może zachować, a nawet pogłębić swoją niepowtarzalność, skoro stanowi ona równocześnie nieodłączny element całego systemu, w którym nie istnieją ostre podziały pomiędzy mną a innymi ? Ekologiczne podejście, w głębszym sensie, prowadzi do tego, co Theodore Roszak nazywa "przebudzeniem całości" większych niż suma ich części. W wymiarze duchowym jest to praktyka kontemplacyjna i terapeutyczna.
Świadomość ekologiczna i ekologia głęboka pozostają w ostrej sprzeczności z dominującym światopoglądem społeczeństw technokratyczno-przemysłowych, który przyznaje ludziom status jednostek wyobcowanych i zasadniczo odmiennych od pozostałej Natury, stojących wyżej i władających pozostałą częścią stworzenia. Jednakże pogląd uznający ludzi za jednostki odrębne i nadrzędne w stosunku do pozostałej Natury jest tylko jednym z elementów szerszego kontekstu kulturowego. Kulturą zachodnią od tysięcy lat rządzi wciąż wzmagając się obsesja panowania; panowania ludzi nad innymi gatunkami, męszczyzn nad kobietami, jednych ludzi nad innymi. Świadomość ekologiczna pozwala nam przezwyciężyć te błędne i niebezpieczne iluzje.
Filozof australijski Warwick Fox trafnie ujął istotę ekologii głębokiej stwierdzając, iż "jest to pogląd, który głosi, że nie możemy dokonywać żadnego trwałego ontologicznego podziału pola egzystencji, ponieważ rzeczywistość ludzka i pozaludzka jest niepodzielna, a jeśli postrzegamy między nimi granice, to tylko dlatego, że brak nam świadomości ekologicznej."
Z tego właśnie poglądu charakterystycznego dla świadomości głęboko ekologicznej Arne Naess, wprowadził dwie normy ostateczne lub intuicyjne przekonania, które jako takie nie dają się wyprowadzić z innych zasad lub intuicji. Dochodzi się do nich w procesie zadawania głębokich pytań, odsłaniających znaczenie osiągania mądrości filozoficznej i religijnej. Normy te nie mogą być, rzecz jasna, potwierdzone narzędziami współczesnej nauki opartej na typowych dla niej założeniach mechanicystycznych i bardzo wąskim rozumieniu danych. Owe normy ostateczne to samorealizacja i równość biocentryczna.
SAMOREALIZACJA
Koncepcja samorealizacji nawiązuje do tradycji duchowych wielu religii świata, wykraczając poza współczesne zachodnie "ja". Owo współczesne rozumienie "ja" sprowadza jaźń do wyobcowanego ego, które dąży przede wszystkim do hedonistycznego zaspakajania zachcianek i potrzeb, albo do wąsko rozumianego zbawienia jednostki w tym lub przyszłym życiu. Takie, zaprogramowane społecznie, wąskie pojmowanie "jaźni" lub "ja społecznego" wprawia nas w pomieszanie: wydaje na pastwę wszelkich nowinek lub mód panujących w społeczeństwie lub wśród ludzi, których uznajemy za nasza grupę odniesienia. W ten sposób odziera się nas z szansy rozpoczęcia poszukiwań naszego niepowtarzalnego duchowo-biologicznego człowieczeństwa. Rozwój duchowy lub zgłębianie siebie rozpoczyna się z chwilą, kiedy przestajemy postrzegać siebie samych jako wyizolowane i wąsko pojęte ego, rywalizujące z innymi, a zaczynamy się utożsamiać z innymi ludźmi - własną rodziną, przyjaciółmi, wreszcie z całym naszym gatunkiem. Jednakże głęboko ekologiczne poczucie "jaźni" wymaga jeszcze większej dojrzałości oraz utożsamienia, które wykracza poza ludzkość i obejmuje świat pozaludzki. Musimy oderwać się od wąskich założeń i wartości naszej współczesnej kultury oraz konwencjonalnej mądrości naszego czasu i miejsca a najlepiej dokonać tego poprzez medytacyjny proces zadawania głębokich pytań. Jedynie na takim głębokim poziomie możemy ugruntować nasze nadzieje osiągnięcia w pełni dojrzałego człowieczeństwa i naszej własnej niepowtarzalności.
Filozof australijski Warwick Fox trafnie ujął istotę ekologii głębokiej stwierdzając, iż "jest to pogląd, który głosi, że nie możemy dokonywać żadnego trwałego ontologicznego podziału pola egzystencji, ponieważ rzeczywistość ludzka i pozaludzka jest niepodzielna, a jeśli postrzegamy między nimi granice, to tylko dlatego, że brak nam świadomości ekologicznej."
Z tego właśnie poglądu charakterystycznego dla świadomości głęboko ekologicznej Arne Naess, wprowadził dwie normy ostateczne lub intuicyjne przekonania, które jako takie nie dają się wyprowadzić z innych zasad lub intuicji. Dochodzi się do nich w procesie zadawania głębokich pytań, odsłaniających znaczenie osiągania mądrości filozoficznej i religijnej. Normy te nie mogą być, rzecz jasna, potwierdzone narzędziami współczesnej nauki opartej na typowych dla niej założeniach mechanicystycznych i bardzo wąskim rozumieniu danych. Owe normy ostateczne to samorealizacja i równość biocentryczna.
SAMOREALIZACJA
Koncepcja samorealizacji nawiązuje do tradycji duchowych wielu religii świata, wykraczając poza współczesne zachodnie "ja". Owo współczesne rozumienie "ja" sprowadza jaźń do wyobcowanego ego, które dąży przede wszystkim do hedonistycznego zaspakajania zachcianek i potrzeb, albo do wąsko rozumianego zbawienia jednostki w tym lub przyszłym życiu. Takie, zaprogramowane społecznie, wąskie pojmowanie "jaźni" lub "ja społecznego" wprawia nas w pomieszanie: wydaje na pastwę wszelkich nowinek lub mód panujących w społeczeństwie lub wśród ludzi, których uznajemy za nasza grupę odniesienia. W ten sposób odziera się nas z szansy rozpoczęcia poszukiwań naszego niepowtarzalnego duchowo-biologicznego człowieczeństwa. Rozwój duchowy lub zgłębianie siebie rozpoczyna się z chwilą, kiedy przestajemy postrzegać siebie samych jako wyizolowane i wąsko pojęte ego, rywalizujące z innymi, a zaczynamy się utożsamiać z innymi ludźmi - własną rodziną, przyjaciółmi, wreszcie z całym naszym gatunkiem. Jednakże głęboko ekologiczne poczucie "jaźni" wymaga jeszcze większej dojrzałości oraz utożsamienia, które wykracza poza ludzkość i obejmuje świat pozaludzki. Musimy oderwać się od wąskich założeń i wartości naszej współczesnej kultury oraz konwencjonalnej mądrości naszego czasu i miejsca a najlepiej dokonać tego poprzez medytacyjny proces zadawania głębokich pytań. Jedynie na takim głębokim poziomie możemy ugruntować nasze nadzieje osiągnięcia w pełni dojrzałego człowieczeństwa i naszej własnej niepowtarzalności.
Sprzyjające rozwojowi, pozbawione obsesji dominacji społeczeństwo może ułatwić prawdziwe działanie dotyczące tego jak stać się pełną osobą. "Prawdziwe działanie" w symbolicznym skrócie można ująć jako realizacje "ja-w-Jazni", przy czym "Jaźń" oznacza tu organiczną całość. "Nikt nie zostanie uratowany, dopóki nie uratujemy się wszyscy" - to sformułowanie trafnie oddaje istotę procesu pełnego, dopełnionego odkrywania siebie samych. Słowo "nikt" oznacza tu nie tylko mnie, pojedynczego człowieka, ale wszystkich ludzi, wieloryby, niedźwiedzie grizzly, całe ekosystemy lasów tropikalnych, góry i rzeki, najdrobniejsze mikroorganizmy zamieszkujące glebę itd.
RÓWNOŚĆ BIOCENTRYCZNA
Istotą idei równości biocentrycznej jest założenie, iż wszystkim składnikom biosfery przyznaje się takie samo prawo do życia, rozwoju oraz osiągania własnych indywidualnych form wzrostu i samorealizacji w ramach szerzej pojętej Samorealizacji. To podstawowe intuicyjne przekonanie oznacza również, że wszystkie organizmy żyjące w ekosferze są częściami wzajemnie powiązanej całości oraz ze względu na swą immanentną wartość muszą być równorzędnymi bytami. Równość biocentryczna jest ściśle związana z wszechobejmującą Samorealizacją, wyrządzając bowiem szkodę pozostałej części Natury, wyrządzamy szkodę sobie samym. Nie istnieją żadne granice, a wszystko jest wzajemnie ze sobą powiązane. Z chwilą, gdy zaczynamy patrzeć na otaczające nas rzeczy jak na indywidualne organizmy, budzi się w nas poszanowanie dla prawa należnego wszystkim istotom jako częściom jednej całości; nie odczuwamy już potrzeby ustanawiania żadnej hierarchii gatunków, w której ludzie mieliby zajmować sam szczyt.
Aby lepiej zrozumieć praktyczne zastosowanie normy biocentryzmu, należy uświadomić sobie fakt, że nasze potrzeby życiowe, zarówno jako jednostek, jak i wspólnot ludzkich, nie ograniczają się wyłącznie do rzeczy tak niezbędnych, jak pożywienie, woda i miejsce schronienia, ale że miłość, zabawa, ekspresja twórcza, bliski kontakt z jakimś szczególnym krajobrazem (lub Naturą pojmowaną jako całość), bliskie więzi z innymi ludźmi, a także potrzeba rozwoju duchowego i stawania się coraz dojrzalszą ludzką istotą, są dla nas równie istotne.
Nasze najbardziej podstawowe potrzeby materialne są prawdopodobnie o wiele skromniejsze, niż wielu ludzi to sobie wyobraża. W społeczeństwach technokratyczno-przemysłowych istnieje silna propaganda i reklama pobudzająca potrzeby sztuczne oraz destruktywne pragnienia, które mają stymulować wzrost produkcji i konsumpcji dóbr. Działania te na tyle pochłaniają naszą uwagę, że nie jesteśmy w stanie obiektywnie spojrzeć na rzeczywistość i podjąć "właściwego działania" nad rozwojem i dojrzałością duchową.
Odwołując się do tradycji wspólnot alternatywnych i mądrości ludzi, którzy ułatwili nam wgląd w sieć wzajemnych powiązań, zdajemy sobie sprawę, że głęboka ekologia może nam zaproponować metody pozwalające osiągnąć dojrzałość i współbrzmienie z Naturą, ale też, że żadne definitywne rozwiązanie zdolne skutecznie ocalić ludzi przed nimi samymi jeszcze nie zaistniało.
Podstawowe koncepcje ekologii głębokiej tworzą pewną wizję istoty rzeczywistości i naszego miejsca - jako jednostek - w szerszym kontekscie zjawisk. Koncepcji tych nie da się w pełni uchwycić intelektualnie, lecz można ich doświadczyć. Zachęcamy wszystkich, aby śledzili kierunki rozważań dotyczące psychologicznych, społecznych i ekologicznych implikacji obu omawianych norm ostatecznych. Dzięki temu wielu z nas uda się odnaleźć sens i głębsze znaczenie swojego życia.
(opracowano na podstawie fragmentów z prac Billa Devalla i George Sessions)
RÓWNOŚĆ BIOCENTRYCZNA
Istotą idei równości biocentrycznej jest założenie, iż wszystkim składnikom biosfery przyznaje się takie samo prawo do życia, rozwoju oraz osiągania własnych indywidualnych form wzrostu i samorealizacji w ramach szerzej pojętej Samorealizacji. To podstawowe intuicyjne przekonanie oznacza również, że wszystkie organizmy żyjące w ekosferze są częściami wzajemnie powiązanej całości oraz ze względu na swą immanentną wartość muszą być równorzędnymi bytami. Równość biocentryczna jest ściśle związana z wszechobejmującą Samorealizacją, wyrządzając bowiem szkodę pozostałej części Natury, wyrządzamy szkodę sobie samym. Nie istnieją żadne granice, a wszystko jest wzajemnie ze sobą powiązane. Z chwilą, gdy zaczynamy patrzeć na otaczające nas rzeczy jak na indywidualne organizmy, budzi się w nas poszanowanie dla prawa należnego wszystkim istotom jako częściom jednej całości; nie odczuwamy już potrzeby ustanawiania żadnej hierarchii gatunków, w której ludzie mieliby zajmować sam szczyt.
Aby lepiej zrozumieć praktyczne zastosowanie normy biocentryzmu, należy uświadomić sobie fakt, że nasze potrzeby życiowe, zarówno jako jednostek, jak i wspólnot ludzkich, nie ograniczają się wyłącznie do rzeczy tak niezbędnych, jak pożywienie, woda i miejsce schronienia, ale że miłość, zabawa, ekspresja twórcza, bliski kontakt z jakimś szczególnym krajobrazem (lub Naturą pojmowaną jako całość), bliskie więzi z innymi ludźmi, a także potrzeba rozwoju duchowego i stawania się coraz dojrzalszą ludzką istotą, są dla nas równie istotne.
Nasze najbardziej podstawowe potrzeby materialne są prawdopodobnie o wiele skromniejsze, niż wielu ludzi to sobie wyobraża. W społeczeństwach technokratyczno-przemysłowych istnieje silna propaganda i reklama pobudzająca potrzeby sztuczne oraz destruktywne pragnienia, które mają stymulować wzrost produkcji i konsumpcji dóbr. Działania te na tyle pochłaniają naszą uwagę, że nie jesteśmy w stanie obiektywnie spojrzeć na rzeczywistość i podjąć "właściwego działania" nad rozwojem i dojrzałością duchową.
Odwołując się do tradycji wspólnot alternatywnych i mądrości ludzi, którzy ułatwili nam wgląd w sieć wzajemnych powiązań, zdajemy sobie sprawę, że głęboka ekologia może nam zaproponować metody pozwalające osiągnąć dojrzałość i współbrzmienie z Naturą, ale też, że żadne definitywne rozwiązanie zdolne skutecznie ocalić ludzi przed nimi samymi jeszcze nie zaistniało.
Podstawowe koncepcje ekologii głębokiej tworzą pewną wizję istoty rzeczywistości i naszego miejsca - jako jednostek - w szerszym kontekscie zjawisk. Koncepcji tych nie da się w pełni uchwycić intelektualnie, lecz można ich doświadczyć. Zachęcamy wszystkich, aby śledzili kierunki rozważań dotyczące psychologicznych, społecznych i ekologicznych implikacji obu omawianych norm ostatecznych. Dzięki temu wielu z nas uda się odnaleźć sens i głębsze znaczenie swojego życia.
(opracowano na podstawie fragmentów z prac Billa Devalla i George Sessions)
Możesz pomóc w propagowaniu głębokiej ekologii, rozbudowaniu tej strony wpłacając niewielką kwotę przez siepomaga.pl, PayPal lub bezposrednio na na konto Fundacji Zmieńmy Świat.